رهنمودهای مرحوم علامه حضرت آیت‌الله مصباح یزدی(ره) در راه‌اندازی و پیشرفت مركز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی (1)
گزیده سخنان مرحوم علامه حضرت آیت‌الله مصباح یزدی (رضوان‌الله تعالی علیه)، مؤسس و ریاست عالیه مركز پژوهشی دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی درباره پژوهش‌های بنیادین و نگارش دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی (سال 1384)
- كارهایى وجود دارند كه حتى معلوم نیست ثمره آنها در زمان حیات خود فرد ظاهر گردند و ممكن است نتایج كار به نسل دوم و حتى سوم كشیده شود.
- كارى كه دوستان ما در مجموعه «دائرة‌المعارف علوم عقلى اسلامى» انجام مىدهند، از مصادیق بارز پژوهش‌های پر زحمت، طاقتفرسا، غریب و مهجور است.
- شما باید خدا را شكر كنید كه این معرفت را به شما داد كه اهمیت این كار را نسبت به سایر امور درك كنید و با آنكه ممكن است ثمره كارتان تا ده یا حتى بیست سال آینده هم ظاهر نشود، به شما چنین همتى داده كه در این عرصه مهم و تأثیرگذار وارد شوید.
خداى متعال را شاكریم كه این توفیق را به ما مرحمت فرمود كه اولاً، در سلك خدمتگزاران آستان مقدس حضرت ولى‌عصر (عج) درآییم؛ ثانیا، با توفیقات الهى، نیازهاى اساسىِ علمى و فرهنگى جامعهمان را شناسایى كنیم؛ و ثالثا، در جهت رفع این نیازها، با انجام برنامههاى بنیادى، قدم‌هاى اساسى برداریم.
فكر انجام چنین كارى و تهیه چنین دائرةالمعارفى از حدود سى سال قبل به ذهن دوستان آمد و برخى عزیزانى كه امروز در خدمتشان هستیم، به‌خصوص جناب آقاى فیاضى و جناب آقاى رجبى، این مسئله را به یاد دارند. البته، براى صاحبان این اندیشه روشن بود كه نیروى انسانى و امكانات لازم براى انجام این كار در آن مقطع در اختیار نبود. حتى حداقلِ بودجه و فضا و كتاب و امثال آنها در اختیار نبود و كار تقریبا از صفر شروع شد. طبیعتا میبایست طرحى در نظر گرفته میشد و طى گام‌هایى، به‌تدریج، امكانات لازم براى انجام این كار فراهم می‌گردید.
یكى از ویژگی‌هاى «پژوهش‌هاى بنیادى» این است كه معمولاً براى انجام آنها افراد كمتر داوطلب میشوند و این، به دلیل دیربازده بودن این‌گونه برنامههاست. كارهایى وجود دارند كه حتى معلوم نیست ثمره آنها در زمان حیات خود فرد ظاهر گردند و ممكن است نتایج كار به نسل دوم و حتى سوم كشیده شود. طبیعى است كه انگیزه افراد براى انجام چنین كارهایى بسیار كم است. در این میان، خداى متعال از میان بندگان شایسته خود كسانى را برمیگزیند و براى انجام چنین كارهایى به آنها همتى بلند، استقامتى كمنظیر و اخلاصى شایسته عطا مىكند تا كمر همت ببندند و آنها را عهدهدار گردند. همچنین، این افراد در كار خود از امدادهاى ویژه و غیبى خداى متعال نیز برخوردار خواهند بود؛ گرچه سایر كارهایى كه با نیت الهى انجام مىگیرند نیز از عنایت خداوند بىبهره نیستند و خداوند هریك را به سهم خویش مدد مىرساند: كُلاًّ نُمِدُّ هؤلاءِ وَ هَؤلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّكَ وَ ما كانَ عَطاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً (اسراء: 20).
در حوزه، یكى از كارهایى كه باید آن را از امور پر زحمت، طاقتفرسا، غریب و مهجور به حساب آورد، فعالیت‌هایى است كه در زمینه تحقیقات بلندمدت صورت مىگیرد؛ تحقیقاتى كه به ثمر نشستن آنها گاه ده‌ها سال زمان نیاز دارد. كارى كه دوستان ما در مجموعه «دائرة‌المعارف علوم عقلى اسلامى» انجام مىدهند، از مصادیق بارز چنین پژوهش‌هایى است.
البته، انجام چنین پژوهش‌هایى به مسلمانان و یا محققان حوزه علوم دینى اختصاص ندارد و حتى مىتوان گفت غیرمسلمان‌ها و محققان سایر حوزهها در این زمینه از ما جلوترند. آنها در همین امور مادى و دنیایى، گاهى در امورى، كه چندان آثار مادى و اقتصادى هم به دنبال ندارد و حتى معلوم نیست به نتیجه مشخصى برسد، سال‌ها وقت و هزینههاى کلان صرف مىكنند. این باید درس عبرتى براى ما باشد؛ ما كه كارمان مىتواند در اعتلاى فرهنگ و عزّت جامعه اسلامى مؤثر باشد و ما را مشمول لطف و عنایات الهى گرداند، نباید عمرمان را صرف امور روزمره و كمارزش و یا كارهایى نماییم كه وجهه خداپسندانهاى ندارد.
كسانى كه دستى در كارها و فعالیت‌هاى فرهنگى و پاسخگویى به شبهات دارند، تصدیق مىكنند كه اولین ابزار چنین كارى، وجود منابع علمى شناخته شده و قابل بهره‌بردارى و آماده است. اگر كسى بخواهد مقالهاى بنویسد، باید منابعش را بشناسد و بداند كه به كجا مراجعه كند. كسانى كه با مراكز تحقیقاتى غرب و دانشگاه‌هاى آنجا آشنایى دارند، مىدانند كه آنها از سال‌ها پیش با رایانهاى كردن كارهاى تحقیقى، به‌ویژه امروزه با استفاده از اینترنت، تا چه حد كارهاى پژوهشى را تسهیل كردهاند. این در حالى است كه ما در كشور خودمان در این زمینهها هنوز اندر خم یك كوچهایم. ما هنوز از منابع اصلى خودمان شناخت درستى نداریم و بر فرضِ شناخت، براى تهیه كتاب و نمایه‌زدن و رایانهاى كردن نمایهها با مشكل بودجه مواجه‌ایم.
بنابراین، عزیزانى كه در این مجموعه گرد آمدهاند و حاضر شدهاند وقت گرانمایه خود را صرف این‌گونه كارها و پژوهش‌هاى بنیادى كنند، باید به اهمیت، نقش و جایگاه كار خود كاملاً آگاه باشند. شما باید خدا را شكر كنید كه این معرفت را به شما داد كه اهمیت این كار را نسبت به سایر امور درك كنید و با آنكه ممكن است ثمره كارتان تا ده یا حتى بیست سال آینده هم ظاهر نشود، به شما چنین همتى داده كه در این عرصه مهم و تأثیرگذار وارد شوید. وجود چنین همّتى را به فال نیك مىگیریم و امیدواریم خداى متعال روز به روز بر این همّت و اخلاص و پشتكار بیافزاید و در آیندهاى نزدیك شاهد بارورى این درخت مبارك باشیم. به هر حال، این وظیفهاى است كه بر دوش روحانیت مخلص و سربازان گمنام امام زمان (عج) نهاده شده و انشاءاللّه با افتخار و سربلندى و با عنایات خاص آن حضرت، آن را به سر منزل مقصود خواهند رساند. اتكاى اصلى ما در این راه نیز خداى متعال و وعدههایى است كه حضرتش به مؤمنان داده است؛ چنان كه فرموده: وَ لَیَنْصُرَنَّ اللّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ، (حج: 40) و نیز: وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ اِنَّ اللّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ، (عنكبوت: 69)
پیام‌رسان ایتا
پیام‌رسان سروش
