مرکز پژوهشی دائرهالمعارف علوم عقلی اسلامی، در راستای شناسایی و معرفی منابع مرتبط با علوم عقلی پس از عرضه كتابشناسیهای اجمالی در موضوعات فلسفه، كلام، عرفان، منطق و ...، انتشار مجموعه جدیدی به نام كتابشناسیهای تفصیلی را در دستور کار قرار داده است. هماینک از این مجموعه، كتاب منطق و تاریخ منطق در سه جلد (حدود 2000 صفحه) و كتاب تاریخ فلسفه نیز در پنج جلد (حدود3000 صفحه)، آماده عرضه است.
واحد ثبت منابع، پس از استخراج موضوعات و مسائل منابع علوم عقلی اسلامی، به چینش منطقی آنها با هدف آسانسازی، سرعت و نظم در تحقیق اقدام کرده است. بدین جهت، مسائل هر منبعی با عبارتی گویا و کوتاه (نمایه) به صورت مستند معرفی شده است؛ بنابراین، میتوان گفت، كتابشناسی تفصیلی راهنما و دستیار بسیار مهمی در امر تحقیق طلاب، دانشجویان و اساتید برای نگارش كتاب، مقاله و پایاننامه است.
محتوای کتابشناسیهای تفصیلی
الف) بخش متن
در این بخش افزون بر معرفی شناسنامه، محتوای منابع نیز به صورت نمایه ذکر شده است. نمایههای هر کتاب با موضوعبندیهای مختلف به گونهای (درختی) دستهبندی شده که موضوعات کلی هر نمایه نیز مشخص میگردد.
موضوعات درختی هر علم، دستکم از سه بخش تشكیل شده است:
در مواردی كه به زندگی نامه شخص و یا معرفی گرایشی پرداخته میشود تعداد زیرشاخهها بیشتر میشود، به این ترتیب كه پس از ذكر شاخه اول و دوم نام شخص و یا گرایش آورده میشود و پس از آن در یک دستهبندی کلی ذیل شرح حال، آثار، یا آراء مصادیق آنها ذکر میشود. و آخرین شاخه قبل از نمایه به صورت شرح حال در اشخاص و معرفی در گرایشها یا آراء و آثار دسته بندی میشود.
تذكر این نكته لازم است كه در نسخه چاپی برای اختصار، برخی شاخهها با وجود قرینه حذف شدهاند، اما در نسخه نرمافزاری كه در حال آماده شدن است شاخهها به صورت كامل ارائه میشوند.
نمونهایی از متن:
ب) بخش فهرستها
این بخش شامل فهرستهای مختلفی مانند فهرست پدیدآوران و منابع است، اما فهرست موضوعات آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. در این فهرست پژوهشگران میتوانند با جستجوی الفبایی كلیدواژه مورد نیاز خود، به نمایههایی كه در متن به صورت پراكنده در ضمن هر كتاب معرفی شده است به صورت یكجا دسترسی داشته باشند؛ افزون بر آن میتوانند با نگاهی اجمالی به سایر كلیدها و یا نمایهها به مسائل مرتبط دیگر با تحقیق خود دست یابند.
در فهرست موضوعات کلیدواژهها به ترتیب الفبایی ذکر شده و نمایهها غالباً بدون واسطه ذیل کلیدواژهها آمده است.
برای نمونه:
و اما در كلیدواژههای مربوط به اشخاص و گرایشها، ذیل کلیدواژه که نام شخص یا گرایش است یک یا دو کلیدواژه فرعی (میانی) دیگر وجود دارد که یک نظام مطلوبی به نمایهها داده است. این کلیدواژههای فرعی در گرایشها: معرفی، و در اعلام: شرح، آراء، آثار، و نام اثر است.
برای نمونه:
در پایان اشاره به چند نكته مهم درباره فهرست موضوعات ضروری به نظر میرسد:
والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته